Wybory samorządowe przed nami – przypominamy o przepisach

 

Jesteśmy na ostatniej prostej przed Wyborami samorządowymi, dlatego postanowiliśmy przypomnieć szczególnie ważne przepisy, które mogą się nam wszystkim przydać w codziennym działaniu. Poniższy tekst został przygotowany przez Panią Lucynę Cofór, kierownika Referatu Prawnego Straży Miejskiej w Częstochowie.

Publikujemy go za Jej wiedza i zgodą.

Wstęp

W związku z zbliżającymi się wyborami i kampanią wyborczą poniżej przedstawiam zbiór przepisów z w/w zakresu na potrzeby prowadzonych przez strażników czynności służbowych w związku z wyborami w 2024 г.

Zbliżający się okres kampanii samorządowej, a tym samym zwiększona liczba w przestrzeni publicznej wystąpień, konferencji itp. organizowanych przez przedstawicieli różnych opcji politycznych może być czasem wielu napięć społecznych a nierzadko również prowokacji, do których mogą być wzywani strażnicy miejscy.

Należy mieć na uwadze iż wszelkie formy uczestniczenia w ww. zdarzeniach i zachowania różnych osób muszą pozostawać w granicach obowiązującego prawa, tym samym dozwolona będzie reakcja ze strony funkcjonariuszy Straży, w przypadkach, kiedy będzie dochodziło do naruszenia porządku publicznego. Z takimi zachowaniami będziemy mieć do czynienia w przypadkach gdy:

(Poniżej przedstawione regulacje dotyczą naruszeń za które strażnicy są uprawnieni do nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym).

Naruszenia porządku publicznego

1) art. 51 Kodeksu wykroczeń zakłócenie spokoju lub porządku publicznego, czyli wszelkie przypadki, kiedy ktoś swym zachowaniem zakłóca legalne zgromadzenie bądź przebieg jakichś uroczystości, spotkania, konferencji itp. tj. zachowanie, które odbiega od przyjętego zwyczajowo postępowania w danym miejscu, czasie i okolicznościach, narusza czy lekceważy obowiązujące zasady współżycia społecznego, odbiega od przyjętych w danej sytuacji obowiązujących norm postępowania i pozostaje w sprzeczności ze zwykłymi normami ludzkiego współżycia. Czyli niepotrzebne wykrzykiwanie zakłócanie przebiegu spotkania, w tym także dopuszczanie się wybryku nieobyczajnego, nieuzasadnione zaczepianie uczestników zdarzenia, wykazywanie agresji względem uczestników itp.

2) art. 140 Kodeksu wykroczeń wybryk nieobyczajny wszelkie przypadki zaspokajania potrzeb fizjologicznych w przestrzeni publicznej, różnego rodzaju gorszące zachowania osób nietrzeźwych (przy czym należy pamiętać iż sam stan nietrzeźwości niepołączony z konkretnym zachowaniem nie będzie wybrykiem nieobyczajnym), znajdowanie się w stanie wzbudzającym odrazę, np. będąc w ubraniu zabrudzonym wymiocinami lub z rozpiętymi spodniami, okazywanie gestów, rysunków, fotografii, napisów, filmów lub utworów muzycznych wywołujących poczucie wstydu, dopuszczenie się czynu lubieżnego itd.

3) art. 52 § 2 i § 3 pkt 2-3 Kodeksu wykroczeń naruszenie przepisów dotyczących zgromadzeń:

Art. 52.

(…)

§ 2. Kto:

1) przeszkadza lub usiłuje przeszkodzić w organizowaniu lub w przebiegu niezakazanego zgromadzenia,

2) organizuje zgromadzenie bez wymaganego zawiadomienia lub przewodniczy takiemu zgromadzeniu lub zgromadzeniu zakazanemu,

3) przewodniczy zgromadzeniu po rozwiązaniu go,

4) bezprawnie zajmuje lub wzbrania się opuścić miejsce, którym inna osoba lub organizacja prawnie rozporządza jako organizator lub przewodniczący zgromadzenia

§ 3. Kto:

podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny. (…)

2) nie podporządkowuje się żądaniom lub poleceniom przewodniczącego zgromadzenia lub jego organizatora, o których mowa w ustawie z dnia 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach (Dz. U. z 2022 r. poz. 1389), wzbrania się opuścić miejsce zgromadzenia po jego rozwiązaniu (…) podlega karze grzywny.

4) Art. 141. Używanie słów nieprzyzwoitych w miejscu publicznym, ale również głoszenie gorszących haseł posiadanie nieprzyzwoitych transparentów, plakatów itp.

5) Używanie urządzeń nagłaśniających (np. ręcznych megafonów itp.) zakłócających przebieg konferencji, zorganizowanych spotkań w przestrzeni publicznej itp.

Zgodnie z art. 156 prawa ochrony środowiska:

art. 156 1. Zabrania się używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast, terenach zabudowanych oraz na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do okazjonalnych uroczystości oraz uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym, imprez sportowych, handlowych, rozrywkowych i innych legalnych zgromadzeń, a także podawania do publicznej wiadomości informacji i komunikatów służących bezpieczeństwu publicznemu.”

Ponadto

art. 343 ust. 1 prawa ochrony środowiska stanowi:

art. 343 Kto narusza zakaz używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających określony w art. 156 ust. 1. podlega karze grzywny.”

W odniesieniu do powyższych regulacji należy mieć jednak na uwadze iż obecnie w przepisach ustawy o zgromadzeniach istnieje instytucja tzw. zgromadzenia spontanicznego. Zgromadzenie spontaniczne jest legalną formą publicznej ekspresji poglądów i opinii. Cechą zgromadzenia spontanicznego jest konieczność odniesienia się do nagłego i niemożliwego do wcześniejszego przewidzenia wydarzenia (np. nagły sprzeciw wobec czyjegoś wystąpienia, czego nie można było wcześniej zgłosić w gminie/urzędzie). Przepisy ustawy o ochronie środowiska, co do zasady zakazując stosowania instalacji i urządzeń nagłaśniających, wyłączają spod tego zakazu inne legalne zgromadzenia”, a więc także demonstrację z użyciem megafonu przez uczestnika tzw. spontanicznego zgromadzenia, które wówczas nie będzie działaniem sprzecznym z prawem.

W praktyce ciężko będzie znaleźć argumenty iż określona demonstracja nie wypełnia przesłanek spontanicznego zgromadzenia pod warunkiem oczywiście iż nie dochodzi do zachowań wypełniających wykroczenie np. zakłócania porządku publicznego bądź używania słów nieprzyzwoitych. Jeśli zatem używanie megafonu, czy tez innych urządzeń nagłaśniających miałoby postać zakłócania/ utrudniania normalnego przebiegu konferencji, spotkania itp. zgromadzenia, lub przybierałoby postać wykrzykiwania np. słów nieprzyzwoitych w stosunku do uczestników konferencji, spotkania itp. zgromadzenia wówczas będzie istniała przesłanka do podjęcia interwencji tytułem naruszenia przepisów z art. 51 bądź 141 Kodeksu wykroczeń. Jeżeli natomiast używanie megafonu stanowiłoby wyłącznie formę konstruktywnych wypowiedzi, bądź zadawania pytań a nie polegałoby na przerywaniu, czy też zakłócaniu normalnego przebiegu prowadzonego spotkania, wówczas należałoby to uznać za legalne wystąpienie w ramach np. zgromadzenia spontanicznego. Wszystko zatem będzie uzależnione od indywidualnego przebiegu określonego zdarzenia.

Poniżej przekazuję również ogólne przepisy dotyczące wyborów, które zaczną obowiązywać z chwilą oficjalnego ogłoszenia daty wyborów. Jednocześnie informuję, iż zapewne jak w przypadku każdych wyborów pojawi się również informacja Miejskiego Zarządu Dróg w Częstochowie dotycząca zasad umieszczania plakatów i haseł wyborczych na słupach, latarniach i innych urządzeniach i obiektach zlokalizowanych w pasie drogowym. Z chwilą pojawienia się takiej informacji zostanie ona również przekazana do wiadomości strażników i pracowników monitoringu.

WYBRANE PRZEPISY WYNIKAJĄCE Z USTAWY z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy

PRZEPISY OGÓLNE

Art. 104. Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania.

Art. 105. § 1. Agitacją wyborczą jest publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób, w tym w szczególności do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego. § 2. Agitację wyborczą można prowadzić od dnia przyjęcia przez właściwy organ zawiadomienia

o utworzeniu komitetu wyborczego na zasadach, w formach i w miejscach, określonych przepisami kodeksu.

Art. 106. § 1. Agitację wyborczą może prowadzić każdy komitet wyborczy i każdy wyborca, w tym

zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów po uzyskaniu pisemnej zgody pełnomocnika

wyborczego.

§ 2. Podpisy, o których mowa w § 1, można zbierać w miejscu, czasie i w sposób wykluczający

stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do ich wymuszenia.

§ 3. Zbieranie lub składanie podpisów w zamian za korzyść majątkową lub osobistą jest zabronione.

Art. 107. [Cisza wyborcza]

§ 1. W dniu głosowania oraz na 24 godziny przed tym dniem prowadzenie agitacji wyborczej, w tym zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień oraz rozpowszechnianie materiałów wyborczych jest zabronione.

§ 2. Agitacja wyborcza w lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w którym ten lokal się znajduje, jest zabroniona.

Art. 108.[Zakazy agitacji wyborczej]

§ 1. Zabrania się prowadzenia agitacji wyborczej:

1) na terenie urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów;

2) na terenie zakładów pracy w sposób i formach zakłócających normalne funkcjonowanie;

3) na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej oraz oddziałów obrony cywilnej, a także skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

§ 2. Zabroniona jest agitacja wyborcza na terenie szkół wobec uczniów.

§ 3. Za agitację wyborczą nie uznaje się prowadzonych przez szkołę zajęć z zakresu edukacji

obywatelskiej polegającej na upowszechnianiu wśród uczniów wiedzy o prawach i obowiązkach obywateli, znaczeniu wyborów w funkcjonowaniu demokratycznego państwa prawnego oraz zasadach organizacji wyborów.

§ 4. Na podmiotach wymienionych w § 1 1 3 spoczywa obowiązek właściwego oznaczenia terenu i znajdujących się na nim budynków.

PRZEPISY DOTYCZĄCE PLAKATÓW WYBORCZYCH ORAZ KAMPANII WYBORCZEJ UPRAWNIENIA MANDATOWE STRAŻY MIEJSKIEJ.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie wykroczeń, za które strażnicy straży gminnych są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego strażnicy mają następujące uprawnienia mandatowe wynikające z ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy:

1. art. 494

Art. 494. [Prowadzenie agitacji wyborczej w miejscach niedozwolonych]

• 1. Kto, w związku z wyborami, prowadzi agitację wyborczą:

1) na terenie urzędów administracji rządowej lub administracji samorządu terytorialnego bądź sądów,

2) na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie,

3) na terenie jednostek wojskowych lub innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub oddziałów obrony cywilnej bądź skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych,

4) w lokalu wyborczym lub na terenie budynku, w którym lokal się znajduje – podlega karze grzywny. § 2. Tej samej karze podlega, kto prowadzi agitację wyborczą na terenie szkół wobec uczniów.

2. art. 495

Art. 495. [Umieszczanie materiałów wyborczych]

§ 1. Kto, w związku z wyborami:

1) umieszcza plakaty i hasła wyborcze na ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej,

tablicach i słupach ogłoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych bez zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości, obiektu albo urządzenia, 2) przy ustawianiu własnych urządzeń ogłoszeniowych w celu prowadzenia kampanii wyborczej narusza obowiązujące przepisy porządkowe,

3) umieszcza plakaty i hasła wyborcze w taki sposób, że nie można ich usunąć bez powodowania szk,

4) (utracił moc), 5) (utracił moc)

– podlega karze grzywny.

§ 2. Tej samej karze podlega:

1) pełnomocnik wyborczy, który w terminie 30 dni po dniu wyborów nie usunie plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych ustawionych w celu prowadzenia kampanii, z zastrzeżeniem

art. 110 § 6a; 2) osoba będąca redaktorem w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, która dopuszcza do niewykonania obowiązku umieszczenia w informacjach, komunikatach, apelach i hasłach wyborczych, ogłaszanych w prasie drukowanej na koszt komitetów wyborczych wskazania przez kogo są opłacane i od kogo pochodzą.

3. art. 498

Art. 498. [Prowadzenie agitacji wyborczej w czasie ciszy wyborczej]

Kto, w związku z wyborami, w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania prowadzi agitację wyborczą

– podlega karze grzywny.

Za każde z ww. wykroczeń może być nałożona grzywna w postępowaniu mandatowym w kwocie od 20-500 zł – ww. wykroczenia nie zostały uwzględnione w tzw. wkładce mandatowej.

Z punktu widzenia czynności funkcjonariuszy Straży Miejskiej zdecydowanie największe znaczenie ma art. 495 Kodeksu wyborczego, bo to zdecydowanie właśnie tego przepisu głównie będą dotyczyć z pewnością zgłoszenia kierowane do Straży.

Zgodnie z art. 110 Kodeksu Wyborczego

110. [Umieszczanie oraz usuwanie plakatów i haseł wyborczych]

§1. Na ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej, tablicach i słupach ogłoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych można

umieszczać plakaty i hasła wyborcze wyłącznie po uzyskaniu zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości, obiektu albo urządzenia.

§ 2. Przy ustawianiu własnych urządzeń ogłoszeniowych w celu prowadzenia kampanii wyborczej należy stosować obowiązujące przepisy porządkowe. Przepis art. 109 stosuje się odpowiednio.

§ 3. Plakaty i hasła wyborcze należy umieszczać w taki sposób, aby można je było usunąć bez powodowania szkód.

§ 4. (utracił moc).

§5. Policja lub straż gminna jest obowiązana usuwać na koszt komitetów wyborczych plakaty i hasła wyborcze, których sposób umieszczenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo bezpieczeństwu mienia bądź bezpieczeństwu w ruchu drogowym.

§ 6. Plakaty i hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia agitacji wyborczej pełnomocnicy wyborczy obowiązani są usunąć w terminie 30 dni po dniu wyborów.

§ 6a. Obowiązek, o którym mowa w § 6, nie dotyczy sytuacji, w której plakaty i hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia agitacji wyborczej znajdują się na nieruchomościach, obiektach lub urządzeniach niebędących własnością Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków lub stowarzyszeń, komunalnych osób prawnych oraz spółek, w których większość akcji lub udziałów ma Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki, oraz fundacji utworzonych przez organy władzy publicznej, a pozostawienie plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych po upływie terminu, o którym mowa w § 6, nastąpi za zgodą właściciela.

§ 7. Wójt postanawia o usunięciu plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych

nieusuniętych przez obowiązanych do tego pełnomocników wyborczych w terminie, o którym mowa w § 6. koszty usunięcia ponoszą obowiązani.

Kierownik Referatu Prawnego

Straży Miejskiej w Częstochowie

 Lucyna Cofór

ps. w tekście wprowadzono minimalne zmiany, poprawiające jego czytelności, zdjęcie: canva.com